Kultura: Jakie zwyczaje i tradycje wiążą się ze Świętem Trzech Króli?

6 stycznia Kościół obchodzi uroczystość Objawienia Pańskiego. W tradycji znane jest jako święto Trzech Króli. Na Wschodzie uroczystość była znana już w III wieku. Sto lat później pojawiła się także na Zachodzie, gdzie przeobraziła się w Święto Trzech Króli.

Święto Objawienia Pańskiego to chrześcijańska uroczystość obchodzona na cześć objawienia się Boga człowiekowi, obecności Boga w historii człowieka.

Trzech Króli to jedno z pierwszych świąt, które ustanowił Kościół. W początkach chrześcijaństwa na wschodzie w tym dniu obchodzono nie tylko wspomnienie pokłonu Mędrców, Chrztu Pańskiego i przemiany wody w wino w Kanie Galilejskiej, ale także Boże Narodzenie.

Na pamiątkę darów Trzech Mędrców święci się złoto, kadzidło i mirrę. Niegdyś poświęconym kadzidłem okadzano domy i obejścia, aby zapewnić sobie ochronę przed nieszczęściami i chorobami. Poświęcone złoto również miało chronić przed chorobą i działaniami złego. W późniejszym czasie zaczęto również święcić kredę, którą po powrocie do domu zapisywało się na drzwiach wejściowych rok oraz litery C†M†B lub K†M†B z datą bieżącego roku.

Litery te są skrótem; Christus Mansionem Benedicat (Niech Chrystus błogosławi temu domowi), a według św. Augustyna Christus Multorum Benefactor (Chrystus dobroczyńcą wielu).

Wielu uważa, że jest to skrót imion trzech Mędrców – Kacper, Melchior i Baltazar – przekazanych przez średniowieczną legendę.

Niegdyś na dworach istniał zwyczaj króla migdałowego. Na ten dzień przygotowywano specjalne ciasto, w którym ukryty był cały migdał. Kto znalazł orzech w swoim kawałku zostawał „królem”. Miał prawo wybrać swoją damę, decydować o zabawach, niekiedy także rozdawał drobne podarunki.

Do tradycji święta Objawienia Pańskiego należy też przejście Orszaku Trzech Króli organizowane w wielu miastach Polski. Są to uliczne jasełka połączone ze wspólnym kolędowaniem.

Dzień Trzech Króli zamyka okres świętowania Bożego Narodzenia. Zwyczaj ten pochodzi jeszcze z czasów pogańskich, kiedy to po 12 dniach kończono świętowanie Szczodrych Godów – stąd 6 stycznia bywa nazywany szczodrym dniem. Wówczas świętowano bez przerwy, a praca w te dni miała przynosić nieszczęście domownikom.

Choć zwyczaje się zmieniły, nazwa przedchrześcijańskiego święta pozostała obecna w polskiej tradycji. W okresie po Bożym Narodzeniu w wielu regionach Polski piekło się szczodroki, czyli specjalne bułki lub placki, które umilały świąteczne wieczory i były podarunkiem dla odwiedzających domy kolędników. W pierwszych dniach Nowego Roku do drzwi mogli zapukać szczodroki – kolędnicy, najczęściej ubrani w słomiane stroje, niosący dobre życzenia dla całego domostwa.

6 stycznia jednocześnie zamyka jedno święto i otwiera kolejny wyjątkowy okres w roku: karnawał.