Jarosław: Dwa lata pandemii za nami. Pomoc psychologiczna i terapeutyczna dla uczniów szkół ponadpodstawowych

We wrześniu 2021 r. około 4.6 mln polskich uczniów rozpoczęło nowy rok szkolny. Po roku nauki zdalnej, z dala od rówieśników i nauczycieli, uczniowie wrócili do stacjonarnej pracy. Skutki nauki w domu były przedmiotem wielu badań i analiz. Jednym z badających był zespół dr.hab. Piotra Długosza z Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, który za pomocą indywidualnego wywiadu wspomaganego komputerowo w domach wybranych respondentów badał wpływ nauczania zdalnego na kondycję psychiczną uczniów oraz czynniki utrudniające im powrót do szkoły.

Wyniki badań wskazały na to, że nauka zdalna i pandemia spowodowały pogorszenie zdrowia psychicznego i fizycznego młodzieży. Przyczyniła się ona do wytworzenia negatywnych nawyków, takich jak długie spanie, niewychodzenie z domu, ściąganie na sprawdzianach czy korzystanie w czasie sprawdzianów z pomocy domowników. Ankietowani uczniowie wskazali również na to, że mają opory przed powrotem do nauki stacjonarnej, głównie dlatego, że obawiają się zmierzenia z wymaganiami nauczycieli. Jednocześnie czuli, że ich poziom wiedzy podczas nauki zdalnej się obniżył i mają dużo braków w opanowaniu przerabianego materiału. Prawie 1/3 uczniów twierdziła, że obniżyła się ich motywacja do nauki, 20% mówiła o pogorszonym samopoczuciu psychicznym, a u 16% pogorszył się wzrok. Co piaty ankietowany uczeń narzekał na nadwagę, a ponad 26% wskazywała na pogorszenie ogólnego stanu funkcjonowania. Bardzo niepokojącym skutkiem zdalnej nauki były przejawy depresji – 20% uczniów oraz brak satysfakcji z życia – 15%.

Podobne badania zostały przeprowadzone wśród uczniów szkół ponadpodstawowych Powiatu Jarosławskiego. Ankietę on-line wypełniło ok. 3 500 respondentów uczęszczających do liceum, technikum oraz branżowej szkoły I stopnia, a jej wyniki potwierdziły szereg obaw związanych z powrotem do stacjonarnej nauki oraz znaczny wzrost poziomu stanów frustracji, niezadowolenia i depresji.

Niestety, wszystkie dane statystyczne, związane ze stanem psychicznym i fizycznym uczniów powracających do stacjonarnej nauki nie są do końca wymierne, gdyż nie prowadzono analogicznych badań, które wskazywałyby z jakiego poziomu zdrowia emocjonalnego i fizycznego „wystartowaliśmy” przed pandemią i nauką zdalną.

Mając na uwadze pogłębiające się problemy psychiczne, fizyczne, emocjonalne i społeczne uczniów przeżywających skutki pandemii i powracających do stacjonarnej nauki, Ministerstwo Edukacji i Nauki przeznaczyło dodatkowe 180 mln zł na realizację zajęć specjalistycznych z zakresu pomocy psychiczno – pedagogicznej. Do szkół ponadpodstawowych Powiatu Jarosławskiego trafiło dodatkowe 225 475 zł. Z informacji uzyskanych od dyrektorów szkół wynika, że środki te zostaną przeznaczone na zajęcia indywidualne lub grupowe z uczniami, którzy najbardziej potrzebują pomocy i wsparcia.

Według danych uzyskanych ze szkół dodatkowa pomoc psychologiczno-pedagogiczna realizowana w okresie 1 marca – 20 grudnia obejmie (formy wsparcia zaproponowało MEN):

• zajęcia korekcyjno-kompensacyjne:  38 uczniów, 362 godzin wsparcia;
• zajęcia logopedyczne: 6 uczniów, 153 godzin wsparcia;
• zajęcia rozwijające kompetencje emocjonalno-społeczne: 117 uczniów, 932 godzin wsparcia;
• zajęcia terapeutyczne: 12 uczniów, 163 godzin wsparcia.

Obok systemowej pomocy materialnej Ministerstwa Edukacji i Nauki również organ prowadzący szkoły zintensyfikował od lutego pomoc psychologiczno-pedagogiczną poprzez zmiany w organizacji pracy Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Jarosławiu, której dwóch psychologów – terapeutów zostało wydelegowanych do ścisłej współpracy z ośmioma szkołami ponadpodstawowych powiatu i świadczenia im specjalistycznej pomocy w większym wymiarze niż do tej pory.

Wsparciem i pomocą zostali objęci dyrektorzy szkół, pedagodzy szkolni, nauczyciele, uczniowie i rodzice.

Jeszcze w czasie trwania zdalnej nauki, na początku lutego, odbyły się spotkania – konsultacje z dyrektorami szkół oraz pedagogami w celu zdiagnozowania aktualnych potrzeb w zakresie pomocy psychologiczno – pedagogicznej oraz ustalenia form, zasad i harmonogramu współpracy.

Ustalono, że raz w miesiącu w Poradni odbywać się będą spotkania grupy wsparcia dla pedagogów szkół ponadpodstawowych (włączając pedagogów SOSW oraz Liceum Katolickiego), na których pedagodzy uzyskają merytoryczne i emocjonalne wsparcie. Będą mieć możliwość dzielenia się wiedzą i doświadczeniem oraz będzie to płaszczyzna do rozwiązywania trudnych problemów, na jakie napotykają w codziennej pracy. W związku z obecną sytuacją społeczno-polityczną szkolni pedagodzy wzięli udział w szkoleniu: „ Jak rozmawiać z uczniami o wojnie, jakie są sposoby pracy z uczniami w sytuacji kryzysowej, napięcia wynikającego z sytuacji społeczno-politycznej”, co wyposażyło ich w narzędzia trudnych rozmów z uczniami i udzielania emocjonalnego wsparcia młodzieży z Ukrainy, która wkracza w mury jarosławskich szkół.

W poszczególnych jednostkach odbyły się spotkania i szkolenia Rad Pedagogicznych w zakresie ustalenia aktualnych problemów szkół, określenia sposobów pracy z uczniami w sytuacji napięcia wynikającego z sytuacji społeczno-politycznej oraz umiejętności rozróżniania depresji od lenistwa u uczniów.

Również nauczyciele odbyli konsultacje z psychologami, które dotyczyły przemocy rówieśniczej, pomocy uczennicy po próbie samobójczej i pobycie w szpitalu psychiatrycznym, form pomocy w sytuacjach objawów lękowych, umiejętności komunikowania się i wzajemnych relacji oraz organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.

Intensywna pomoc psychologiczno-pedagogiczna objęła w szerokim zakresie wsparcie i terapię uczniów. Indywidualne spotkania z uczniami ogniskowały wokół rozmów wspierających ich w trudnościach emocjonalno-społecznych w sytuacji straty, problemach związanych z lękiem, niepokojem, problemami rodzinnymi i przemocą w rodzinie. Rozmowy z uczniami miały na celu podtrzymanie ich motywacji do nauki, wsparcie w sytuacji konfliktów rówieśniczych, radzenie sobie ze stresem oraz regulacje emocji.

Pomocą zostali też objęci rodzice uczniów, którzy przejawiają nasilone trudności emocjonalne (lęki, depresje) oraz zaburzenia motywacji do nauki połączone z licznymi absencjami w szkole. Z przeprowadzonej w szkołach diagnozy wynika, że potrzeby wsparcia przez specjalistów są ogromne i mają szeroki zakres. Należy mieć nadzieję, że każdy rodzaj wsparcia, każda godzina rozmów i zajęć to krok na drodze do emocjonalnej stabilizacji i harmonijnego funkcjonowania w szkolnym, rówieśniczym i rodzinnym środowisku.