Przemyśl: Trzykroć oblężona twierdza

W swej długiej i trudnej historii ziemie naszej Ojczyzny były areną nieprzebranej ilości wszelakiego rodzaju wojen, konfliktów i bitew. Toczyły je różne narody, w różnych epokach i pod sztandarami różnych ideologii. Taki sam los był udziałem Podkarpacia. To właśnie tu, w okresie I wojny światowej, doszło do sławnych trzech oblężeń Twierdzy Przemyśl.

Twierdza Przemyśl była potężnym zespołem fortyfikacji wybudowanym przez zaborcze władze austriackie w drugiej połowie XIX wieku. W dniu wybuchu Wielkiej Wojny wchodziło w jej skład 17 fortów głównych, 14 stałych działobitni oraz wiele innych struktur o funkcjach obronnych. Jej znaczenie było bardzo duże dla austriackiej strategii obronnej, między innymi ze względu na charakter Przemyśla jako ważnego węzła komunikacyjnego. W chwili gdy rozpoczęły się działania zbrojne, w Twierdzy stacjonowało około 131 tysięcy żołnierzy oraz 21 tysięcy koni.

Pierwsze oblężenie

Do pierwszego oblężenia Twierdzy Przemyśl doszło po klęskach wojsk austriackich w bitwach pod Lwowem (6 września) oraz pod Rawą Ruską (11 września) w roku 1914. 12 września na rozkaz Naczelnego Dowództwa Austriackiego rozpoczął się odwrót sił zbrojnych cesarstwa za linię Sanu. Przemyska Twierdza miała uniemożliwić kontynuację rosyjskiego natarcia. Pomimo postawionego przez armię carską żądania kapitulacji Austriacy się nie poddali. Rozpoczął się więc szturm. Oblężenie rozpoczęło się 17 września. Nacierające wojska rosyjskie pod dowództwem generała Szczerbaczowa liczyły około 91 800 żołnierzy. Rosjanie ponieśli jednak dotkliwą klęskę, nie udało im się przedrzeć nawet przez linie zasieków. Ponieśli także ogromne straty w ludziach szacowane na około 10 tysięcy zabitych, rannych i zaginionych. Pierwsze oblężenie zakończyło się 10 października 1914 sromotną porażką Rosjan.

Drugie oblężenie

Do drugiego oblężenia doszło niebawem. Rozpoczęło się ono bowiem już 5 listopada tego samego roku 1914. Wojska rosyjskie wyciągnęły wnioski ze swej uprzedniej klęski i zmieniły taktykę. Otoczyły twierdzę, odcinając  tym samym dostęp zaopatrzenia w celu zagłodzenia załogi twierdzy. Zadanie obrońców utrudniała także sroga zima. Braki w żywności doprowadziły do uboju 10 tysięcy koni będących na wyposażeniu Twierdzy. Szerzyły się wywołane trudnymi warunkami Dochodziło także do licznych dezercji. Nie powiodła się podjęta w dniach 17- 19 marca 1915 próba wyrwania się, austriackie dowództwo wydało rozkaz zniszczenia twierdzy i poddania się.

Trzecie oblężenie

2 maja 1915 doszło do bitwy pod Gorlicami, w wyniku której przerwany został front rosyjski.  Rozpoczęła się kontrofensywa wojsk austro- węgierskich i niemieckich na wschód. Cofający się Rosjanie postanowili wykorzystać umocnienia wokół Przemyśla przeciwko ich twórcom. 31 maja Austriacy i Niemcy rozpoczęli atak na północno – zachodniej odcinku linii obronnych Rosjan. Po zmasowanym ostrzale artyleryjskim zaatakowała piechota. Kontrnatarcie rosyjskie zostało odparte i już 3 czerwca 1915 wojska niemiecko – austriackie wkroczyły do zdobytego Przemyśla.

Choć fortyfikacje Twierdzy Przemyśl w przeważającej części są dziś już tylko ruiną, to pamięć o krwawych bojach, do jakich tam doszło, pozostaje żywa. Ruiny dawnych fortyfikacji niejeden umysł skłonić mogą do zadumy nad kruchością ludzkiego życia. Oraz podziękowania Opatrzności za to, że przyszło nam żyć w czasach pokoju.