Polska i Świat: Czym jest prezydentura

U progu rozpoczynającej się kolejnej kadencji  prezydenckiej, gdy zaczynają opadać rozbudzone kampanią wyborczą emocje, z pewnością wielu z nas zaczyna się zastanawiać: jak to właściwie jest z tą prezydenturą? W końcu zdolność do wypełnienia wyborczych obietnic w niemałym stopniu zależy od narzędzi jakie w ręce głowy państwa powierza konstytucja. Innych jeszcze zaciekawić może kwestia tego, jak mają się uprawnienia polskiego prezydenta do jego odpowiedników w innych krajach.

Prezydenckie prerogatywy

Uprawnienia Prezydenta Rzeczypospolitej, nazywane także z łacińska prerogatywami, reguluje obecnie V rozdział konstytucji. Na jego mocy głowa państwa między innymi:

– zarządza przeprowadzenie referendum za zgodą Senatu,

– zgłasza projekty ustaw, w tym także o zmianie konstytucji,

– posiada prawo weta ustawodawczego,

– zarządza wybory parlamentarne,

– desygnuje i powołuje Premiera,

– nadaje według uznania obywatelstwo polskie,

– stosuje prawo łaski, 

– na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa mianuje sędziów,

–  na wniosek Rady Ministrów, jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może się zebrać na posiedzenie, wydaje rozporządzenia z mocą ustawy.

Jak więc łatwo stwierdzić Prezydent Rzeczypospolitej posiada szeroki wachlarz uprawnień z rozmaitych dziedzin. Myli się jednak ten, kto zakłada że ich zakres stanowi odwzorowanie jakiegoś uniwersalnego wzorca. Wręcz przeciwnie. W różnych krajach na świecie występują najrozmaitsze konstrukcje urzędu głowy państwa, prerogatyw prezydenckich i relacji na linie prezydent – parlament – sądy – naród. Dla właściwego oddania szerokości spektrum tych różnic najlepiej posłużyć się dwoma przykładami. Mowa o ,,systemie prezydenckim’’ oraz ,,systemie kanclerskim’’.

System prezydencki – dzierżyciel prawdziwej władzy

W systemie prezydenckim prezydent łączy funkcje głowy państwa i szefa rządu, występuje jednolitość egzekutywy. Charakterystyczny dla takiego ustroju jest rygorystyczna separacja władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed parlamentem. Na przykład w Stanach Zjednoczonych Ameryki, najbardziej znanym państwie w którym obowiązuje system prezydencki, prezydent  powołuje członków gabinetu i innych najwyższych funkcjonariuszy państwowych (w tym nawet sędziów Sądu Najwyższego), sprawuje zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi oraz wydaje rozporządzenia wykonawcze. Innymi oprócz USA krajami w których obowiązuje system prezydencki są między innymi Meksyk i Brazylia.

System kanclerski – brak istotnego wpływu

Pod pojęciem systemu kanclerskiego rozumieć należy ustrój, w którym niemal całość władzy wykonawczej leży w rękach szefa rządu, czyli kanclerza (premiera). To na jego wniosek prezydent powołuje rząd i odwołuje ministrów. Kanclerz ponosi jednak zupełną odpowiedzialność polityczną przed parlamentem. W systemie takim prezydent spełnia niemal wyłącznie funkcje reprezentacyjne. Nie może kreować polityki wewnętrznej ani zagranicznej a wszelkie jego akty wymagają kontrasygnaty szefa rządu. Za sztandarowy przykład systemu kanclerskiego uznaje się współcześnie ustrój Republiki Federalnej Niemiec.